KUTAA 11ƒƒαα SEENAA RASUULAA IRRAA.
●KUTAA 11ƒƒαα
●Xalayaa gama Mootootaa ergamte ->Gazwatu Zuu-Qarad->Duula Kheeybar.
Xalayaa gama Mootootaa ergamte.
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Walii galtee Hudeeybiyaa
(sulhii Hudeeybiyaa) booda haalli Da’waa toleefii, nageenyi
sabannaan, Da’waa Jaziiraa Arabaatii alattis godhuuf carraa argate.
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam gama Mootoota Arabaa fii
Araba hin tahinii Xalayaa Islaamatti Isaan yaamtu itti erge.
***
Anas bin Maalik akki je’e:
“Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Gama Kisraa, Qeeysar, Al-
Najjaashii fii Mootoota abbootii irree hundatti Xalayaa gama
Rabbii Isaan yaamtu itti erge.”
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Amri bin Umeeyyaa Ad-
Damrii Xalayaadhaan gama Najjaashii erge. Najjaashiin Islaamawee
Nabiyummaa Isaa Sallallaahu Aleeyhi Wasallam qeebale.
***
Ammas Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Dihyaa bin Khaliifa
Al-Kalbii Rabbi Irraa haa jaalatuu gama Qeeysar mootii Ruum
(Awrooppaa zamana saniitti) xalayaa Islaamatti yaamtu itti erge.
Sodaatee Xalayaa sanirraa hollate, garuu hin Islaamooyne.***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Abdullaahi bin Huzaafaa
Rabbi irraa haa jaalatuu, xalayaadhaan Kisraa mootii Faarisitti erge.
Kisraan dallanee xalayaa Rasuulaa Sallallaahu Aleeyhi Wasallam
ciccire.
Rasuulli Sallallaahu Aleeyhi Wasallam Rabbiin akka mootummaa
Isaa cicciruu itti kadhate, ilmi Isaa itti ka’ee Isa ajjeese.
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Haaxib bin Abii Balta’aa Rabbi
irraa haa jaalatuu, xalayaadhaan gama Muqowqis Mootii Misraatti
erge. Xalayaan Islaamatti isa yaamti. Islaamummaa hin qeeballe.
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Saliix bin Amri Al-Aamirii
Rabbi irraa haa jaalatuu, xalayaadhaan gama Howzaa bin Aliyyii
Mootii Yamamaatti (lafa Sa’uditti Kheeysatti argamtti amma) erge.
Islaamummaa hin qeeballe.
***
Xalayaan Shanan Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam
Islaamummatti mootootii Yaamuuf erge Isii tana, san malee Hijirii
8ffaa keeysa Xalayaallee biraa ergee jira.
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Ji’a Muharram, bara Hijirii
7ffaa keeysa Xalayaalee shanan san erge. Xalayaaleen sun Mootooti
itti ergamte hunda qalbii Isaanii keeysatti waan dhiiftee dabarte
qabdi.
***
Gazwatu Zuu-Qarad
Duula Kheeybar duratti guyyaa sadii duula “Ghazwatu Zuu-
Qarad” ja’amtuutu argame. Duulli sun “Ghazwatu Al-Ghaabaa”
jechuunis ni yaamamti. Jeynichi duula sanii Salamaa bin Al-Akwaa’i
Rabbi irraa haa jaalatuu.
***
Sababaan Isiin argamteef, Abdurhamaan bin Uyeeynaa bin Hisn
namni ja’amu Mooggaa Madiinaa dhufee Gaala RasuulaaSallallaahu Aleeyhi Wasallam 20 saame, Muslima irraa nama tokkos
ajjeesee Gaalaan deemmate.
***
Salamaah bin Al-Akwa’i Rabbi irraa haa jaalatuu, Miilaan jala fiigaa
Isaan dhaqabe. Xiyyaa fii Gooboo Isaa waan harkaa qabuuf itti
darbatee Gaalootii Rasuulaa Sallallaahu Aleeyhi Wasallam harkaa
dachaase.
***
Oduun sun Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam bira geeyse.
Rasuulli Sallallaahu Aleeyhi Wasallam Sagalee ol fuudhee
sahaaboota yaame. Rasuulli Sallallaahu Aleeyhi wasallam warra
Gaala saame qabuuf sahaaboota wajjiin jala bahe.
***
Rasuulli sallallaahu aleyhi wasallam Sahaaboota Isaa 500 tahan
wajjiin Madiinaa bahe. Karaatti Salamaah bin Al-Akwa’a Rabbi
irraa haa jaalatuu Gaaloota Rasuulaa Sallallaahu Aleeyhi Wasallam
hunda jara harkaa kan deebise qunnaman.
***
Abuu Qataadaa Al-Haaris bin Rabi’ii Rabbi irraa haa jaalatuu,
Fardaan Gulufaa Abdurahmaan bin Uyeeynaa bin Hisn dhaqqabee
ajjeese.
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam waan tahe hunda hoggaa arge
akkana ja’e: “Arra Irra caalaan nama fardaan gulfee Abuu
Qataadaadha, Irra caalaan nama lafa deemaa lolee Salamaah bin Al-
Akwa’i”
Muslimtu gabaase.
***
Duula Zuu-Qarad ykn Duula Al-Ghaabaa ja’amtu sanarratti
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Salaata Khowfii (Salaata yeroo
sodaa) Sahaabootaan salaate.
Imaamu Ahmad Musnad Isaa keeysatti gabaase
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Zuu-Qarad bakka ja’amtu
Sahaaboota waliin qubate. Sahaaboota waliin taphataa, Koflaa achituran. Bilaal Rabbi irraa haa jaalatuu, Gaala qalee Tiruu fii Dalluu
waadee Isaan nyaachise.
***
San booda Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam gama Madiinaa
deebi’e. Sahaaboonni Rasuula Sallallaahu Aleeyhi Wasallam
marsanii tumsaa fii Injifannoon galataniin.
***
Duula Kheeybar
Ji’a Muharram bara Hijrii 7ffaa keeysa Duulli Kheeybar (Ghazwatu
Kheeybar) godhamte. Kheeybar maqaa bakkaati. Yahuudaa malee
namni biraa tokkolleen Kheeybar hin qubatu. Kheeybar bakka
Islaamummaa balleeysuuf malli adda addaa itti karoorfamu.
***
Yahuudaan Kheeybar warra Madiinaa irratti lola banuuf Waraana
Ahzaab walitti qabe. Isaan Muslimoota hundeen buqqaasuuf
gosoota Arabaa kakaasaa turan. Bakki Balaan hundi irraa
qibsiifamtu Kheeybar ture.
***
Rabbiin Nabiyyiif sallallaahu aleeyhi wasallam injifannoo Kheeybar
irratti akka isaaf kennu beellama seeneef.
Rabbiin ol tahe Suuraa Al-Fat’hi keeysatti akkana jedhe:
وَعَدَكُمُ الَُ مَغَانِمَ كَثِيرَةً تَأْخُذُونَهَا
“Rabbiin boojuu hedduu isin fudhachuuf teeysan beellama Isiniif
seene.”
Al-Fat’h: 20
***
Boojuun Kheeybar Sahaaboota Sulhii Hudeeybiyyaa irratti
argaman qofaaf taate. Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam warra
Hudeeybiyyaa irratti Isaa wajjiin argame malee namni biraa akka Isa
wajjiin gama Kheeybar hin baane ajaje. Isaan nama 1400.
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam waraana Isaatiin gama
Kheeybar duuluuf Madiinaa irraa bahe. Hoggaa Kheeybar gahe
Yahuudaan Kheeybar Isa arganii akka malee sodaataan guttaman,Jogola Isaaniitis ifitti cufatan: “Muhammad fii waraanni Isaatu
dhufe” ja’anii walitti lallaban.
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam sodaa Isaanii hoggaa arge,
sagalee ol fuudhee: “Allaahu Akbar! Kheeybar onte. Nuti hoggaa
ganda tokkorratti ganama qubanne, way waa hammaatee ganamni
warra dinniinamee didee.”
***
Jogolli Kheeybar Waraanaa Muslimaatiin ni marfame. Gaafa san
jeynummaan Sahaabootaa ifa baate. Sahaaboonni Tarkaanfii
Yahuudaa fii Jogola Isaaniitis dhukkee gootu irratti fudhatan.
***
Duula Kheeybar irratti Jeeynummaan Isaanii warra akkaan Mullate
keeysaa: Zubeeyr bin Al-Awaam, Aliyi bin Abii Xaalib, Abuu
Dujaanaa, Salamaa bin Al-Akwa’i, fii Sahaaboonni birootis Rabbi
irraa haa jaalatuu, jeynummaa ajaa’ibaa agarsiisan.
***
Aliyyi bin Abii Xaalib jeynicha Yahuudaa beekkamaa Marhab
ajjeese. Zubeeyr bin Al-Awaam Obboleeysa Marhab, Yaasir kan
jedhamu ajjeese.
***
Yahuudaan Kheeybar lolli yoo itti fufe akka dhuman hubatanii
harka kennan. Yahuudaan Kheeybar walii galtee godhuu
barbaadan, Rasuula sallallaahu aleeyhi wasallam irraa qeebale.
***
Qaphxiin walii galtee Kheeybar akka armaan gadii kana:
• Jogola Kheeybar keeysa namni jiru eega walii galteen
godhamte booda dhiiyni Isaa tiyfamaadha.
• Ilmaanii fii dhalaan Isaaniitis hin booji’aman.
• Yahuudaan Kheeybar gad lakkiftee baati.
• Meeshaa waraanaa malee Qabeenya Isaanii waan fedhan
fudhatanii bahan.
***
Yahuudaan Kheeybar akka waliigalanitti bahuuf qophiirra osoojiran Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam akka Kheeybar keeysatti
Isaan dhiisuu fii Isaan ammoo Oyruu Kheeybar dalaganii amatatti
cinaa oomisha Isii akka galchaniif gaafatan.
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam waan isaan gaafatan sanarratti
Isaaniin waliif galee Isaan dhiise. Kheeybar lafa eyruu guddoodha.
Rasuulaa fii Sahaaboonni nama eyruu Isaaniif dalagu hin qaban,
saniif Yahuudaan daleeydee walakkaa ifiif fudhattee, walakkaa
Isaaniif galchuu irratti waliif galan.
***
Muslimoonni Injifannoo Kheeybar booda ni durooman.
Abdullaahi bin Umar: “Hanga Kheeybar Injifannutti quufnee hin
beeynu.” Je’e.
Bukhaarii baase.
***
A’ishaan Rabbi irraa haa jaalatuu akki jette: “Hoggaa Kheeybar
Injifannoon banamte, Amma Timira ni quufana jenne.”
Bukhaarii odeeyse.
***
Rasuulli Sallallaahu aleeyhi wasallam osoo Kheeybar jiru
Muhaajiroonni Lafa Habashaa turan itti dhufan. Ja’afar bin Abii
Xaalib Rabbi irraa haa jaalatuu, hogganaan Muhaajiroota Habashaa
ni dhufe. Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam dhufiinsa Isaaniitin
hedduu gammade.
***
Rasuulli Sallallaahu aleeyhi wasallam: “Injifannoo Kheeybar moo
dhufiinsa Ja’afar bin Abii Xaalibiin gammadaa waa hin beekhu!”
je’e.
Haakimtu odeeyse.
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam osoo Kheeybar jiru Gosti
Ash’arii itti dhufan. Isaan Nama 35 ni tahan. Abuu Muusaa Al-
Ash’arii Rabbii irraa haa jaalatuu, Isaanirraa tokko ture.
***
Gosti Ash’arii dhufuun dura guyyaa tokko, Rasuulli sallallaahualeeyhi wasallam: “Boru orma akkaan qalbiin Isaanii Islaamummaaf
laaftuutu Isinitti dhufa.” Sahaabootaan jedhe.
Guyyaa itti aanu Asha’iriyoonni (Gosti Abuu Muusaa) dhufan.
***
Osoo Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Kheeybar jiruu gosti
Dowsii itti dhufte. Guyyaa san warra dhuferraa Ax-Xufeeyl bin
Amr Ad-Dowsii fii Abuu Hureeyraa kheeysa jiran.
***
Safiyyaa bint Huyay bin Akhxab duula Kheeybar irratti walii
galateen osoo hin godhamin booji’amte. Rasuulli sallallaahu aleeyhi
wasallam Islaamatti Isii yaame. Islaamummaa ni qeebalte.
***
Hoggaa Islaamummaa qeebalte Rasuulli sallallaahu aleeyhi
wasallam Isii bilisoomsee Isii fuudhe. Isii Bilisoomsuu san Mahrii
Isiif godhe.
Akkasitti Safiyyaan Haadha Mu’mintootaa irraa taate Rabbi irraa
haa jaalatu.
***
Rasuulli sallallaahu aleehi wasallam hoggaa Kheeybar irraa
raawwate, Zeeynab bint Al-Haaris Yahuudittiin Re’ee waaddee
summii itti gootee fiddeef.
***
Rasuulli Salallaahu aleeyhi wasallam hoggaa Sahaaboonni irraa
nyaatan: “Harka keeysan irraa fuudhaa, Isiin tuni Summii qabdi.”
Je’een.
Sababaa Summii Sanirraa Bishir bin Al-Baraa’i bin Ma’ruur Rabbi
irraa haa Jaalatuu, du’e.
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Zeeynab Yahuuditti saniin:
“Rabbiin sii tana kan Anarratti moosisu hin taane.” jedheen.
Yahuudittiin Summiidhaan Bishir bin Al-Baraa’i waan ajjeefteef,
Isii ajjeese.
***
Akkasitti Yahuudaan Kheeybar eyruu Kheeybar dalagaa, omisha
Isii irraa cinaa fudhachaa Kheeybar turan. Hanga ZamanaKhaliifummaa Umar bin Al-Khaxxaab haala saniin turan, zamana
Mootummaa Umar kheeysatti nama Muslimaa tokko ajjeesan.
***
Umar bin Al-Khaxxaab Rabbi irraa haa jaalatuu, nama Muslima
ajjeese san akka dabarsanii kennan Isaan gaafate, garuu Isaan ni
didan. Akkasitti Umar Rabbi irraa haa jaalatuu, Jaziiraa Arabaa
keeysaa isaan yaasee gama Shaam godaanan.
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam injifataa haala taheen
Kheeybar irraa gama Madiinaa deebi’e. Hoggaa gaara Uhud bira
gahe: “Kuni Gaara nu jaalatu, kan nutis Isa jaalannu.” Je’e.
Bukhaarii fi Muslim
***
Comments
Post a Comment
Jazaakumullaahu keeyran