Seenaa rasuulaa kutaa 15

KUTAA 4ƒƒαα SEENAA RASUULAA IRRAA.

●KUTAA 4ƒƒαα "B".

Hijraa irraa hanga Duula Badrii.

Rasuulli Sallallaahu aleeyhi wasallam warra Isa waliin jiruu wajjiin 

Rabbiin Isaan tiiysee Qubaa’a gahan. Guyyaa suni Isiniina Rabi’ul 

Awwal 12, amata 14ffaa eega Nabiyyii tahe boodaan. Guyyaa 

sanirraa barri Hijiraa tokkoffaan lakkaawame. 

* 

Rasuulli Sallallaahu Aleeyhi Wasallam hoggaa Qubaa’a gahe, 

Ansaaroonni bahanii Isa qeebalan. Rasuulli Sallallaahu aleeyhi 

wasallam Qubaa’a guyyaa 14 taa’e, hanga san keeysatti Masjida 

Qubaa’a Ijaare. 

* 

Guyyaa Jum’ataa Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Qubaa’a irraa 

yaabbatee gama Madiinaa Qajeele. Rasuulli Sallallaahu Aleeyhi 

wasallam Gaala Isaa irratti Abuu Bakri As-Siddiq if duubaan 

wuddelachiiseeti deeman. 

* 

Rasuula sallallaahu aleeyhi wasallam ganda Banii Saalim bin Owfi 

hoggaa gahe yeroon Salaata Jum’aa geeyse. Bakka <<Waadii 

Raanuunaa’i” ja’amutti Muslimoota hanga nama 100 tahan waliin 

Ju’maa Salaate. 

Salaanni Ju’maa kan Rasuulli Sallallaahu Aleeyhi Wasallam gaafa 

san salaate sun Islaama kheeysatti jum’aa dura salaatamte. 

* 

Eegas Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam ganda Banii Saalim bin 

Owfi irraa gama Madiinaa Gaala Isaa yaabbate deemsa itti fufe.Haala warri Madiinaa gammachuun guuttamanii jiran kheeysatti 

Madiinaa seene. 

* 

Guyyaan sun guyyaa seena qabeeysa fii beekkamaa tahe. Manneen 

fii karaa Madiinaa hunda keeysaa sagaleen Rabbi guddistuu fii 

faarsitu dhagayamaa olte. ALLAAHU AKBAR, ALHAMDU 

LILLAAH jechuutu Rabbi guddisuu fii faarsuudha. 

* 

Anas bin Maalik Rabbi irraa haa jaalatuu: “Guyyaa akka guyyaa 

Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Madiinaa seenee ifu (Guyyaa 

gammachuu) hin agarre” je’e. 

* 

Baraa’i bin Aazib Rabbi irraa haa jaalatuu, gammachuu guyyaa 

Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Madiinaa seene warri Madiinaa 

gammade hoggaa ibsu: “Warra Madiinaa gammachuu akka Gaafa 

Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Madiinaa seene gammadan 

Isaanii gammade argee hin beekhu.” ja’a. 

* 

Ammas Baraa’i bin Aazib akkana ja’a: “Dhiiraa fii dhalaan gariin 

Mana gubbaa ol bahan, Ijoollee fii Khaadimman karaa kheeysa 

dhaabbatanii: “Yaa Muhammad! Yaa Rasuulallaah!” ja’aniin. 

Anas bin Maalik akki ja’u: “Gaafa Rasuulli sallallaahu Aleeyhi 

wasallam Madiinaa seene wanni hundi ni ifee.” 

* 

Ammas Anas bin Maalik akki je’e: “Dubartoonni dibbee dhawaa 

gad bahanii akkana jedhan: 

نحن جوارٍ من بني النَجَار 

يا حَبَذا محمد من جار 

Nuti dubartoota Banii Najjaarii 

Way waa tole Muhammad Ollaa gaarii. 

* 

Ammoo Walaloon beekkatuun: 

Xal’al badru Aleeynaa jattu sun Sanada Sahiihaan hin sabanne.Gaalli Rasuulaa sallallaahu Aleeyhi wasallam bakka Masjidni 

Nabiyyii Sallallaahu aleeyhi wasallam itti ijaarame geenyaan gad 

teeyse. Bakka san akka Masjidni Nabii Sallallaahu aleeyhi wasallam 

irratti Ijaaramuuf Rabbiitu file. 

Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam hoggaa Cancala Gaala Isaa 

qabanii nu bira qubadhu ja’aniin: “Dhiisaa Isiin ajajamtuudha.” 

Ansaarootaan jechaanii ture. 

* 

Rasuulli Sallallaahu aleeyhi wasallam hanga goojjoon Isaaf 

ijaaramtuu mana Abuu Ayyuub Al-Ansaarii qubate. 

Abuu Ayyuub Nabiyyiin Sallallaahu Aleeyhi wasallam mana Isaa 

qubachuun Qooda guddaa argate. 

* 

Madiinaa Al-Munawwaraan biyya haalaan leeydaa qabdu turte. 

Sahaaboota hedduu leeydaa fii dhibdeeni qaqqabde. Rabbiin balaa 

san Isaanirraa oofee Madiinaa Isaan jaalachiise. 

* 

Rasuulli sallallaahu Aleeyhi wasallam hoggaa dhibdeen Sahaaboota 

Isaa qabde, Rabbiin leeydaa san Madiinaa irraa akka fuudhu 

kadhate. 

* 

Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam: “Yaa Allaah! Madiinaa akka 

Makkaah jaalannutti nu jaalachiisi ykn sani ol Isii nu Jaalachiisi, 

Biyya fayyaa Isii godhi, Suguudaa fii Muddii (saffara) Isii keeysa 

barakaa nuuf khaayi” je’e. 

*** 

Nabiyyiin sallallaahu Aleeyhi wasallam Madiinaa keeysatti dura 

wanni dalage: 

1- Masjida Nabiyyii Sallallaahu Aleeyhi Wasallam Ijaare. 

2- Muhaajirootaa fii Ansaaroota walitti Obboloomse. 

3- Madiinaa fii naannoo isii warra qubatuuf waliigaltee katabe.Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam xalayaa walii galtee san kheeysatti qaphxii 

Muslimoota qofa ilaaltu, Mushrikoota ilaaltuu fii Yahuudaa ilaaltu katabe. 

1-Qaphxiilee Muslimoota Ilaalan irraa gariin akkana:• Muslimoonni ummata tokko. 

• Gosti Muslimootaa Muhaajirootaa fii warri Madiinaatis gumaa nama 

Isaaniitirraa ni baasan. 

• Muslimoonni nama Isaanirraa tahe kan deeyniin itti ulfaatte rakkoo 

kheeyatti hin dhiisan, waan dandahaniin haala gaariin bira dhaabbatanii 

gargaaran. 

• Warri amane gariin garii Isaaniitiif gargaaraa fii tumsaadha. 

• Namni Mu’mina badii malee ajjeese, qabamee maatii irraa ajjeese saniif 

ajjeefama yoo Isaan gumaa qeebalan malee. 

2- Qaphxii Mushrikoota ilaaltu garii: 

• Mushrikni tokkolleen qabeenya Qureeyshii warra Makkaatiif 

waasii/eeyduu tahuu hin dandahu. Lubbuu Qureeyshiitis waasii hin 

tahaniif, Mu’minaa fii Isaan jidduu hin seenan. 

• Namni Qureeyshii Makkaa gargaare Isaanumarraahi, nageenyi hin 

kennamuuf. 

• Qureeyshii fii warri Isii wajjiin jiran araaraa fii waliigaltee godhuuf yoo 

fedhan haqni isaanii eeggamaadha, nama Islaamaan lole malee. 

3- Qaphiilee Yahuudaa ilaallatan irraa garii: 

• Yahuudaan amantii Isii haa hordoftuu, Muslimoonnis Amantii Ifii 

hordofan. Nama badii dalagee fii nama miidhe malee, Suni ifii isaatii fii 

warra Isaa malee nama biraa hin miine. 

• Muslimoonni if dandahanii jiraatan akkasuma Yahuudaanis if dandahuutu 

irra jira, yoo lolli warra biraatiin biyya tanarratti (Madiinaa irratti) baname 

waliif tumsuu fii wal gargaarutu irratti dirqama. 

• Yahuudaan Muslimoota wajjiin qabeenya baasuu qabdi gaafa lolli irratti 

baname. 

4- Qaphxii waliigala biyyaa ilaaltu: 

• Madiinaan warra xalayaa tanaa hundaaf haraama, Isii kheeysatti hin 

tuqaman, nama badii dalage malee. 

• Wal dhabbii fii badiileen Madiinaaf sodaachiftuu taate Murtiin Isii gama 

Rabbii fii Muhammad sallallaahu aleeyhi wasallam deebifamti. 

• Warri xalayaa tanaan waliif gale hundi wal gargaaruu irra jira. 

• Madiinaa kheeysa kan taa’u fii kan bahus nageenyi isaa eeggamaadha, 

nama badii dalage malee. Rabbii fii Ergamaan isaa sallallaahua aleeyhi 

wasallam nama gaarii dalaguu fii Rabbi sodaatuuf waasiidha. 

Lu’lu’u Al-Maknuun: 2/201-206Baatii Shawwaalaa bara Hijraa 1ffaa Rasuulli sallallaahu Aleeyhi 

wasallam Aa’ishaatti seene. Isiin irra jaalatamtu Beerran Isaati turte. 

* 

Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Maqaa Madiinaa kan Yasrib 

ture maqoolee birootti jijjire. Maqaaleen Sunis: Xaabaa, Al- 

Madiinaa, Xeeybaa. 

Rasuulli Sallallaahu Aleeyi Wasallam akkana ja’e: “Rabbiin Al- 

Madiinaa Xaabaa je’ee moggaase.” 

Muslimtu gabaase. 

Rasuulli Sallallaahu Aleeyhi Wasallam akki ja’e: “Magaalaa 

magaaloota hunda nyaatutti Hijiraa bahuuf ajajame, Isaan Yasrib 

ja’aniin, ammoo Isiin Al-Madiinaadha.” 

Bukhaarii fii Muslimtu gabaase. 

* 

Jaabir bin Samuuraah Rabbi irraa haa jaalatuu akki je’e: 

“Madiinaadhaan Yasriib jechaati turan, Rasuulli sallallaahu aleeyhi 

wasallam Xeeybaa je’ee moggaase.” 

* 

Azaanni bara Hijiraa tokkoffaa kheeysa karaa godhamte.Hadiisni biraa kan Makkaatti ykn Israa’i fii Mi’raaj kheeysatti 

Azaanni karaa godhamte jedhu sanada Sahiihaan hin sabanne. 

* 

Abdullaahi bin Salaam Yahuudichi bara Hijiraa 1ffaa Islaamawe. 

Abdullaahi bin Salaam Rabbi irraa haa jaalatuu irra beekaa 

Yahuudootaa ture. Islaamawu Isaatin Yahuudoota irratti ragaa 

taheMuhaajiroonni hoggaa Madiinaa dhufan bishaan isii jibbanii turan, 

Gurbaa warra banii Ghifaar tokkootu eela Ruumaa ja’amtu 

qabaachuu ture. 

Bishaan Isii bareedaa waan tureef bishaan san midhaan muddii 

takka (midhaan shanacha lamaan harkaatiin) gurguraa ture. 

Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam: “Eenyuutu eela Ruumaa bitee 

tan Isii caaltu Jannatatti argatta?” jennaan. 

* 

Usmaan bin Affaan Rabbi irraa haa jaalatuu, qabeenya Isaatiin bitee 

Muslimootaaf akka taatu godhe. 

* 

Israa’i fii Mi’raaj keeysatti Salaanni shanan Raka’aa lama lamaan 

dirqama taate, salaata Maghriibaa malee, isiin raka’aa Sadii turte. 

* 

Egas wahyiin dhuftee salaata raka’aa lama lamaa irratti rak’aan lama 

lama Zuhrii, Asrii fii Ishaa’ii irratti dabalamte, akkasitti salaannisadeen raka’aa afur afur taate. 

* 

Warri banii Salimaa ganda Isaanii irraa buqqa’anii Masjida Nabiitti 

dhihaatanii qubatuu   inshaa'allaah itti fufa.