Musiibaa guddoo
Ummata Nabii Mudatte [s.a.w]
"Yeroo aduwwaanii maqaa kee hamtuun kaaftee, waan ati hin qabne sirra keessu yaa habiibi kiyya Muhammed humna dhabee homaa gochuu dadhabus seenaa kee yaadadhe imaammaan harcaasa, yoo laalaan natti dhagahmu kun narraa qabbannawe jedh."
بسم الله ﻭﺍﻟﺼﻼﺓ ﻭﺍﻟﺴﻼﻡ ﻋﻠﻰ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﻟﻠﻪ ﷺ ﻭﺑﻌﺪ السلام عليكم ورحمة الله وبركاته
Musiibaa guddoo
Hoggaa Da’waan wal geeyse, Islaamni Jaziiraa Arabaa dhunfate, hoggaa Ilmaan namaa Amantii Rabbii tuuta tuutaan seenan, Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam ajalli Isaa akka dhihaate hubate.
Mallattoolee dhiheenya ajala (du’a) Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam
1- Suuraan An-Nasrii bu’uu. 2- Jibriil wajjiin amata dhumaa hoggu lama Ramadaana kheeysa Qur’aana buusuu.
3- Ibaadaa kheeysatti Nabiyyiin sallallaahu Aleyhi wasallam jajjabaachuu.
4- I’itikaafa Ramadaanaa dachaa godhu.
Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam Ji’a Safar gama dhumaa dhukkubni Rabbiin kheeysatti Isa fudhate sun Isa jalqabe Dhukkubni guyyaa 13 irra ture. Dhukkubarraa wanni dura isa jalqabe dhukkubbii mataati. Hoggaa dhukkubbiin mataa Isa jalqabe Nabiyyin sallallaahu aleeyhi wasallam mana A’ishaa ture. Akkuma yeroo biraa godhutti Manneen Isaatirra naannawuutti seene. Mana Meeymunaa bint Al-Haaris hoggaa gahe sallallaahua aleeyhi
wasallam Dhukkubni itti jabaate. Rasuulli sallallaahu aleyhi wasallam mana A’ishatti dhukkabsachiifamuuf Beerran Isaa hayyama gaafate. Ni hayyamniif.
Osoo mana A’ishaa jiru, Rasuula Rabbii irratti sallallaahu aleeyhi wasallam dhukkubbiin jabaatte, Leeydaan akka malee itti ol kaate. Abuu Sa’iid Al-Khudriiin Rabbi irraa haa jaalatuu: “Yaa Rasuula Allaah! Leeydaan akka malee sitti jabaattee akkam?!” je’een. Rasuulli sallallaahu aleyhi wasallam: “Nuti (Ambiyoonni) akkasi, balaan dachaa nuuf taati akkasuma galannis dachaa nuuf taha.”
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam hanga Isa dhukkube san hunda Ummataan salaataati ture. Hoggaa dhukkubni itti jabaate Masjidatti gad bahuu dadhabe. Abuu Bakri As-Siddiiq akka namaan salaatu ajaje. Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam dhukkubni irraa laafuu ifirratti arginaan gama Masjidaa Fadl bin Abbaas irratti irkatee gad bahe. Guyyaa san Minbara ol koree Sahaaboota gorse. Gorsi sun Gorsa Nabiyyii Sallallaahu Aleeyhi Wasallam kan maayyiiti.
Gorsa san kheeysatti Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam sadarkaa Abuu Bakrii, Sadarkaa Ansaarootaa dubbatee Isaan naaf jabeeysaa jechuun dhaammate. Akkasumas Sadarkaa Usaamaa bin Zeeydi dubbatee inni nama akkaan amirummaan Isaan maltu tahuu Ibse. Kitaaba Beeyhaqii “Dalaa’il An-Nubuwwaa” kheeysatti Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam guyyaa san gorsa eega godhe, namni miidhama natti himattan narraa kafaladhaa je’ee jechuutu gabaafame. Hadiisni suni akka malee Da’iifa.
Gorsa san kheeysatti Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam Ummata Isaa Qabrii Masjida godhachuu irraa dinniine, ammas irra hamaan namaa warra qabrii Ambiyaa Masjida godhatu jechuun ibseef.
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam: “Yaa Allaah Qabrii tiyya Taaboota hin godhin, Rabbiin warra Qabrii Ambiyaa Isaanii bakka wal gahii (Ibaadaa) godhatan Abaaree jira.” je’e. Ahmadtu gabaase. Ibnu Al-Qayyiim akki je’u: “Dhorgaan Sun Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam irraa ummata Isaatiifi, Qabrii Isaa bakka walitti qabama Ibaadaa kan Ilmaan namaa salaatuuf itti wal gahan akka hin godhanne irraa dinniina.”
Hanga dhukkubni itti jabaate gad bahuu isa dhorgutti Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam namaa wajjiin Masjidatti salaatuu irraa boodatti hin deebine. Dhukkubni itti Jabaannaan Abuu Bakr As-Siddiiq Rabbi irraa haa jaalatuu akka imaama tahee nama salaachisu ajaje. Du’uu Isaatiin dura guyyaa sadii Rasuulli sallallaahu aleeyhiwasallam Sahaaboota Isaa akka Yaada Rabbii Isaanitti tolan dhaameef: “Tokkoon kheeysan Osoo waan Rabbitti yaadu hin tolchin akka hin du’in.” je’een.
Imaamu An-Nawawiin akki je’u: Hadiisni kuni garaa muratuu irraa nama dinniina, Rabbitti yaada toluu jechuun: Rabbiin naaf rifata, Irra naaf dabra ja’anii yaaduudha. Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam du’uun dura guyyaa lama dhukkubni irraa laafuu ifirratti arge, jabina dhukkubaa irraa nama lama jidduutti harkifamaa kan miilli Isaa lafarra tattaraartu gadi bahe. Abuu Bakri As-Siddiq yeroo san namaan salaataa ture, If dubbatti Rasuulli Sallallahu Aleeyhi Wasallam dhufuu hubannaan if duuba deebi’uu fedhe. Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam bakka jirtutti sabadhu jechuun itti akeeke. Nabiyyiin Sallallaahu Aleeyhi Wasallam gama bitaa Abuu Bakriitin gad taa’e.
Ammoo Hadiisa Umar namaan salaatee, Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam: “Rabbii fii Muslimoonni Abuu Bakri malee ni didan” je’e jechuun gabaafame, Hadiisa da’iifa, Imaam Ahmad fii warra biraatu gabaase.
Guyyaan Alhadaa kan Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam borumtaa Isaa du’u ni dhufe. Guyyaa san dhukkubni akka malee itti jabaate sallallaahu aleeyhi wasallam. Dhukkubni itti jabaachuun waraana Usaamaa biras ni geyse, Usaamaan Ifirraa gama Madiinaa deebi’e. Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam halkan Isniinaa dhukkubni akka malee itti jabaateeti bule. Hoggaa Fajriin guyyaa Isniinaa Ifte dhukkuba jabaa kheeysa bulerraa ni beeyfate. Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam girdoo goojjoo Isaa ol qabe,Ilmaan namaa kan salfii Abuu Bakri duubaan galanii salaatan arge.
Wali qabama Isaanii san achi laalee seeqe. Anas bin Maalik akki je’u: “Fuulli Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam Waraqaa Quraanaa fakkaata ture (Jecha khan bareedina akkaan ifaa tahe ibsuuf fayyadaman). Rasuula Allaah Sallallaahu Aleeyhi Wasallam arguudhaan gammachurraa salaata teenyarraa shaakalamutti dhihaanne.” Eegasii Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam: “Nabiyyummaa irraa wanni hafe hin jiru yoo argaa manaaba gaarii tan Mu’minni argu taate malee” jechuun hime. Sahaaboonni Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam ganama san dhukkubarraa beeyfatuu hoggaa argan waan fayye sahanii gama Manneen Isaanii fii Haajaa Isaanii dacha’an.
***
Abu Bakri As-Siddiiq Maatii Isaa kan As-Sun’hi (gooroo Madiinaa) Qubatan bira dhaquuf, Rasuula sallallaahu aleeyhi wasallam irraa hayyama gaafate. Nabiyyiin sallallaahu Aleeyhi wasallam ni hayyameef. Yeroo Duhaa guyyaa Isiniinaa Baatii Rabi’u Al-Awwal 12, amata Hijirii 11ffaa Dhukkubni Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam itti jabaatee isa gaggabsuutti seene, haadhaa fii abbaa kiyya fidaa Isaaf haa tahan. Faaximaan Rabbi irraa haa jaalatuu: “Yaa rakkoo Abbaa kiyyaa.” Jette. Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam: “Abbaa keetirratti arra booda rakkoon hin jirtu, Abbaa kee wanni Isa hin lakkifne itti dhufee jira.” Je’een.
Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam cinqii du’aa kheeysa jira. A’ishaan Rabbi irraa haa jaalatuu, Makhadaa taateefii isitti irkate, fuul duree Isaa ammoo weelkaa bishaan qabduu takkaatu jira.Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam harka Isaa bishaan san kheeysa naqee fuula Isaatiin haqaa: “Laa Ilaah illallaah, Du’aaf sakaraataa jira (cinqiitu jira, hadhaatu jira)” je’e.
Eegasii Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam harka Isaa ol dhaabee: “Fii Rafiiq Al-A’alaa” Ganda ol aanaa ykn warra ol aanaa Nabiyyoota wajjiin tahuun filadha je’e. Harki Isaa tan ol qabamte gad dabde, akkasitti lubbuun Isaa qulqulluun fuudhamte, haadhaa fii abboon kiyya fidaa isaaf haa tahan.
Oduu biraa kheeysatti A’ishaan akki jette: “Ani irkoo Isaatin ture, xaasaa bishaan qabdu takka yaammate, san booda gudeeda kiyyarratti gad dabe, Ani du’uu Isaa hin hubanne.” Hadiisa biraa kheeysatti A’ishaan: “Osuma mataan Rasuulaa sallallaahu aleeyhi wasallam ceekhuu kiyyatti irkatee jiruu, tasa mataan isaa gama mataa kiyyaatti dabe, Waan gaggabeen sahe.” Jette.
Hadiisa biraa kheeysatti A’ishaan: “Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam Osoo mataan Isaa qooma kiyyaa fii morma kiyya jidduu jiru fuudhame, Hoggaa lubbuun Isaa baate foolee akkas bareeddu argee hin beekhu.” Jette.
Duuti Rasuulaa sallallaahu aleeyhi wasallam haadhaa fii Abbaan kiyya fidaa Isaaf haa tahanii, yeroo duhaa, guyyaa Isiniinaa Rabi’u Al-Awwal 12, bara Hijirii 11ffaati. Umriin Isaa sallallaahu aleeyhi wasallam amata 63.
Oduun du’a Rasuulaa sallallaahu aleeyhi wasallam Madiinaa kheeysa facaate, Oduun sun Sahaabootarratti akka bakhakkaan namatti buutetti Isaan dhoyte. Sahaaboonni Rasuula sallallaahu aleeyhi wasallam mana A’ishaatti irratti ol seenanii: “Akkamitti du’a Inni nurratti ragaadha, nutis Ilmaan namaa irratti ragaadha.” Waliin ja’an. Umar bin Al-Khaxxaab dhufee Nabiyyi sallallaahu aleeyhi wasallam hoggaa isa arge: “Way gaggabsu Isaa! Maalumaatu gaggabsuu Rasuula Allaah sallallaahu aleyhi wasallam akkati jabeeyse!” jechuun du’a Rasuulaa sallallaahu Aleeyhi wasallam amanuu dide.
Eegasii Umar mana A’ishaa kheeysaa Seeyfii luqqaafatee gad bahee: “Wallaahi nama tokkollee Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam du’e khan je’u yoon dhagahe seeyfii tanaan dhahu malee hin dhiisu.”Jechuun nama dinniina. Ammas Umar itti fufuun akki je’e: “Rasuulli Rabbii sallallaahu aleeyhi wasallam hin duune, garuu akka Muusaan Rabbii isaa bira deemetti Innis deeme, Wallaahi Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam ni deebi’a, akkuma Muusaan deebi’etti. Warra kijibaan inni du’e ja’an dhufee harkaa fii miila Isaanii irraa muruuf taa’a.” Umar Rabbi irraa haa jaalatuu akkana tahe, Musiibaan du’a Rasuulaa sallallaahu aleeyhi wasallam guddina isiitirraa if qabuu fii fudhachuu hin dandeenye.
Abuu Bakr As-Siddiiq hoggaa Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam du’e fagoo jira, hayyama Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam irraa fudhatee mana isaa kan gooroo Madiinaa jirutti khute. Sahaabaarraa namni tokko gama Isaa fiigaa itti dhaqee du’a Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam itti hime. Akkasumas Ilmaan namaa haala hamaa Rabbiin qoftiin beekhu kheeysa akka jiran Abuu Bakriif Ibse.
Abuu Bakri As-Siddiiq farda Isaa yaabbatee ariifataa Masjida Nabiyyii Sallallaahu Aleeyhi Wasallam ol seene, Hoggaa seenu kunoo ilmaan namaa booyichatti jiran. Umar seeyfii luqqufatee namatti haasawaa jira. Abuu Bakri As-Siddiiq waan san takkallee hin mil’anne, Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam irratti ol seene. Nabiyyiin Sallallaahu Aleeyhi Wasallam siree irratti hogooggamee jira, fuula Isaa bareedaa fii qulqulluu san irraa bane. Abuu Bakri: “INNAA LILLAAH WA INNAA ILEEYHI RAAJI’UUN.” Je’e. San booda irratti gadi jigee booyaa Isa dhungate: “Tolte (bareedde) gaafa jirtuu fii gaafa duutes Yaa Rasuula Allaah! Wallaahi Rabbiin du’a lama sirratti walitti hin qabu, ammoo du’a sirratti katabe san dhandhamtee jirta, eeganaa duuti abadan siin tuyxu.” Jechaa fuula Rasuulaa sallallaahu aleeyhi wasallam hagooge.
San booda Abuu Bakri Rabbi irraa haa jaalatuu Namarratti gadi bahe, Umar bin Al-Khaxxaabiin Suuta je’i jennaan Umar callisuu dide. Abuu Bakri Umar dhiisee Ilmaan namaatti gargalee haasawa jalqabe. Abuu Bakri Rabbi irraa haa jaalatuu Nama kheeysatti Khuxbaa (gorsa) godhuu jalqabe, hoggaa jecha Isa dhagayan Umar dhiisanii gama Abuu Bakri dacha’an.
Abuu Bakri Rabbi irraa haa jaalatuu: “Yaa Ilmaan namaa! Inni Muhammad gabbaraa ture Muhammad du’e, Inni Allaah gabbaraa ture ammoo Rabbiin Jiraataadha hin du’u.” je’een. Itti itti fuufee Rabbiin ol tahe akkana je’e:
وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدۡ خَلَتۡ مِن قَبۡلِهِ ٱلرُّسُلُۚ أَفَإِي۟ن مَّاتَ أَوۡ قُتِلَ ٱنقَلَبۡتُمۡ عَلَىٰٓ أَعۡقَٰبِكُمۡۚ وَمَن يَنقَلِبۡ عَلَىٰ عَقِبَيۡهِ فَلَن يَضُرَّ ٱللَّهَ شَيۡئًاۗ وَسَيَجۡزِى ٱللَّهُ ٱلشَّٰكِرِينَ
“Muhammad Ergamaa isa duratti Ergamoonni biraa dabran malee waa hin taane, Sa yoo inni du’e ykn ajjeefame if duuba garagaltanii? Inni if duuba gargalu Allaah waa takka hin miidhu, Allaah Warra galatoomfatuuf galata galcha.” Al-Imraan: 144
Ibnu Abbaas akki je’u: “Wallaahi akka waan ilmaan namaa aayaata san Rabbiin buusuu quba hin qabneeti hanga Abuu Bakri Qar’uutti.” Madiinaa kheeysatti du’a Rasuulaa sallallaahu aleeyhi wasallam irra namuu booyichatti seene. Ummata Muhammad irratti Musiibaan hanga du’a Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam guddattu buutee hin beeytu.
Hoggaa Abuu Bakri As-Siddiiq Khaliifaa tahuun bakka bu’e, Suni guyyaa salaasaati, Maatiin Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam Nabiyyii Sallallaahu Aleeyhi wasallam dhiquu fedhanii akkaataa itti dhiqan irratti wal dhaban Waliin ja’an: “Wallaahi maal akka goonu waa hin beeynu, Rasuula Rabbii Sallallaahu Aleeyhi Wasallam akkuma nama biraatti qullaa goonee dhiiyna moo osoo huccuun Isaa irra jirtu dhiiyna?” Osoo akkasitti jiran Mugaatiin hunda isaanii qabde, Mugaatii kheeysa osoo jiran: “Rasuula Rabbii sallallaahu aleeyhi wasallam osoo huccuun Isaa irra jirtu dhiqaa.” Sagalee jettu dhagayan. Hoggaa mugaatiirraa dammaqan gariin gariidhaaf waan dhagaye himuutti seenan, Akkasitti Rasuula Rabbii sallallaahu aleeyhi wasallam huccuun isaa osuma irra jirtu dhiqan.
Warri dhiqinsa Rasuulaa sallallaahu aleeyhi wasallam gaggeeysan:
1.Aliyyi bin Abii Xaalib 2.Abbaas bin Abdu Al-Muxxalib
3.Al-Fadl bin Abbaas 4.Qusam bin Abbaas 5. Usaamaa bin Zeeyd
6. Shuqraan Gabricha Nabiyyiin Sallallaahu Aleeyhi wasallam bilisoomse.
Abbaas, Al-Fadl fii Qusam Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam garagaggalchan, Usaamaa fii Shuqraan bishaan buusan, Aliyyi bin Abii Xaalib Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam dhiqa. Hoggaa dhiqiinsa Rasuula Rabbii sallallaahu aleeyhi wasallam irraa raawwatan, Huccuu Sadii kheeysatti Isa kafanan. Eegasii Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam mana A’ishaa siiree gubbarra kaayame.
Eegas namni seenee akka Rasuula Rabbii sallallaahu aleeyhi wasallam irratti salaatu hayyamameef, namni tokkolleen imaama isaaniif tahee irratti hin salaanne. Namni hundi Kopha kophaa irratti salaatan. Hoggaa irratti salaatanii raawwatan eeysatti akka Nabiyyii Sallallaahu Aleeyhi wasallam awwaalan sahaaboonni wal gaafachutti seenan. Gama Abuu Bakrii erganii gaafatan. Abuu Bakri: “Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasllam dhagayeetin jira kan ja’u: Rabbiin Nabiyyii tokkollee bakka inni itti awwalamu jaalatutti malee hin ajjeesu.” Je’e.
Qabriin Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam bakkuma inni itti du’e mana A’ishaa kheeysatti qotamte. Qabrii Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam warri seene Aliyyi, Al-Fadl fii Abbaas. Shuqraan Gabrichi Nabiyyiin salallaahu aleeyhi wasallam bilisoomse qabrii Nabiyyii kheeysa huccuu diimtu takka afe, eegasii Rasuula Rabbii sallallaahu aleeyhi wasallam Qabrii Isaa kheeysatti gad buusan Haadhaa fii abbaan kiyya fidaa isaaf haa tahan kheeysatti hafe, kan maayyirratti Nabiyyii biratti hafe Qusam bin Al-Abbaas Rabbi irraa haa jaalatuu. Akkasitti Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam halkan Arba’aa Awwaalame.
Sahaaboonni Du’a Nabiyyiitiif sallallaahu aleeyhi wasallam gadda jabaa gaddan. Anas bin Maalik: “Guyyaa tokkollee dukkanaawaa fii fokkotaa kan akka guyyaa Nabiyyiin sallallahu Aleeyhi wasallam kheeysatti du’ee argee hin beekhu.” Je’e.
***
……………..Xumurame.
Alhamdulillaah Faaruun ka Rabbiiti, Nagaya fi rahmanni nabii keenyarratti haa jiraatu, barruu kana, Kitaaba Ustaaz Ja'afar Bayaan
Seenaa Nabiyyii صلى الله عليه وسلم Dhalootarraa hanga Du’aa
Caamsaa, 2019 baarreyserraa Al-risala-tube qindeessee isinii dhiheesse.
Comments
Post a Comment
Jazaakumullaahu keeyran