KUTAA 10ƒƒαα SEENAA RASUULAA IRRAA.
●KUTAA 10ƒƒαα
●Sulhii Hudeeybiyyaa
====================
Sulhii Hudeeybiyyaa
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam bara Hijirii 6ffaa, Baatii Zuu
Al-Qa’adaa keeysa Umraa godhuu akka fedhu Sahaaboota beeysise.
Rasuulli Sallallaahu Aleeyhi Wasallam Sahaaboota Isaa wajjiinMakkaa nagayaan kan seene Manaabaan arge.
***
Sahaaboonni Dubbii san dhageenyaan hedduu gammadan. Gama
Makkaah Bahuuf Sahaaboonni Qophii eegalan. Rasuulli sallallaahu
aleeyhi wasallam warra Baadiyyaatis akka Isaa waliin bahan
yaamicha godheef.
***
Warri Baadiyyaa bahuu irraa booda aanan. Irra hedduun Isaanii
Rasuula Sallallaahu aleeyhi wasallam bira dhufanii rakkoo adda
addaa himatuu eegalan. Rabbiin Quraana Keeysatti Isaan saaxilee
Suuraa Fat’hi Aayaata 11 fii tan Isii boodaa buuse.
Rabbiin ol tahe akkana je’e:12
“Warri Baadiyaa kan (sirraa) hafan horii fii maatii keenyaatu nu
shaakalee
nuuf araarami sin jechuuf taa’aan. Waan qalbii Isaanii kheeysa hin
jirre afaaniin dubbatan. Ja’iin: “eenyuutu waan Rabbiin murteeyse
Isinirraa deebisa? Yoo rakkoo Isinitti fedhe ykn Isin fayyaduu
fedhe. Lakki! Allaah waan Isin daleeydan (Kheeysa isii) beekha.
Lakki! Isin Rasuulaa fii warri amane gama maatii Isaanii Abadan
kan hin deebine seetan. Suni qalbii teeysanitti bareechifame, Seetee
hamtuu seetan, Isin warra badiin (halaakame) taatan.” Al-Fat’h: 11-
12
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Madiinaa irraa gama Makkaah
nama 1400 wajjiin bahe. Beerran Isaa kheeysaa Haadha
Mu’mintootaa Ummu Salamaa Hind bint Abuu Umayyaa Rasuula
sallallaahu aleeyhi wasallam wajjiin bahe.Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Meeshaa waraanaa qabatee hin
baane. Meeshaa nama karaa deemuu qofaan bahe.
Suni: Seeyfii Galkaa ykn Qarbaa keeysatti suqamaa tahe qofa
qabatanii bahan. Gaala wareegaaf qalamu 70 fuudhe bahe Rasuulli
Sallallaahu Aleeyhi Wasallam.
***
Rasuulli Sallallaahu aleeyhi wasallam Hoggaa Zul-Huleeyfaa gahe
Wayaa Ihraamaa kan Hajjii fii Umraaf uffatan kaayate. Umraaf
hidhatee gama Makkaa imala itti fufe. Zuul-Huleeyfaan bakka warri
Madiinaa Hajjii fii Umraa irraa hidhatu.
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Umraa godhuuf akka karaa jiru
Qureeyshiin dhageeyse. Dhageenyaan “Nurratti hin seenu” ja’anii
lolaaf qophaawan.
***
Qureeyshiin Murna waraanaa Khaalid bin Al-Waliid hogganu
Muslimoota Umraaf bahan akka Makka hin seenne dhorguuf itti
ergan. Khaalid bin Al-Waliid gaafa san Mushrika ture.
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam imala Isaa itti fufee bakka
Usfaan ja’amtu gahe. Achitti Khaalid bin Waliid waraana Isaa
wajjiin fuul dura Isaaniitti argan. Yeroo Isaan waraana Khaalid
argan san Salaanni Asrii geeysee jirti.
***
Wahyiin Salaata yeroo sodaa akkaataa itti salaatan ibsitu Rasuula
sallallaahu aleeyhi wasallam irratti buute. Salaata Sodaa (Salaata Al-
Khowf) yeroo duraatiif kan salaatamte duula Hudeeybiyaa
keeysatti.
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam lolaaf waan hin bahiniif
Sahaaboota Isaatiin akkana je’e:
“Namni Karaa Isaan nutti cufan kana malee karaa biraa nuun
deemu jiraa?” Karaa biraa kan Makka nama geeysurraa gaafatan.
***Sahaaboota keeysaa tokko: “Yaa Ergamaa Rabbii! Ana.” Je’een,
Akkasitti karaa biraa kan Waraana Qureeyshiitin wal hin agarsiisne
isaaniin seene.
***
Muslimoonni Rasuula sallallaahu akeeyhi wasallam wajjiin bakka
Saniiyyat Al-Miraar ja’amtu gahan. Bakka sanitti Gaalli Rasuulaa
Sallallaahu Aleeyhi Wasallam jilbiifatte. Sochoosuuf yaalii hunda
godhanis ka’uu didde.
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Isii bubbutee lafaa kaatee
hanga Hudeeybiyyaa deemte. Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam
bakka Hedeeybiyyaa ja’amtu hoggaa qubate, Budeeyl bin Warqaa’i
namoota muraasa wajjiin Rasuula Sallallaahu Aleeyhi wasallam bira
dhufe.
***
Budeeyl bin Warqaa’i Rasuulaan Sallallaahu Aleeyhi Wasallam:
“Qureeyshiin siin loluuf murattee jirti, Beeytii (Ka’abaa) irraa si
deebisuuf murteeysitee jirti.” Je’een.
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam: “Nuti lolaaf hin dhufne
Umraa godhuuf dhufne.” Je’een.
Budeeyl bin Warqaa’i waan dhagaye Qureeyshitti geeyse.
***
Qureeyshiin walitti dhaabdee ergamtoota adda addaa Rasuula
sallallaahu aleeyhi wasallam biratti ergan. Wanni akkas godhaniif,
Rasuulli Sallallaahu Aleeyhi Wasallam dhuguma Lolaaf dhufe moo
Umraadhaaf dhufee mirkaneeyfachuu fedhan.
***
Qureeyshiin warra gama Rasuulaa sallallaahu aleeyhi wasallam
ergite keeysaa:
1- Mikraz bin HafsiRasuulli Sallallaahu Aleeyhi Wasallam Mikras bin Hafsi hoggaa itti dhufe, Umraaf
akka dhufe, lolaaf akka hin deemne itti hime. Qureeyshitti waan dhagaye ni hime.2- Al-Hilsi bin Uqabaa. Itti Aansuun Qureeyshiin Hils bin Alqamaa gama Nabiyyii Sallallaahu Aleeyhi
Wasallam ergan. Rasuulli Sallallaahu aleeyhi wasallam fagootti hoggaa Hils argu:
“Kuni warra wareega guddisurraahi, lafaa kaasaaf (gaala) wareegaa” je’e. Wareega
deemaniin lafaa kaasaanii “Labbeeyka Allaahuma Labeeyka” jechaa Isatti gargalan.
Hils bin Alqamaa hoggaa san argu: “Orma kana Beeytii irraa deebisuun sirrii miti”
je’ee Osoo Rasuula sallallaahu aleeyhi wasallam bira hin dhufin karaa deebi’e3- Urwaa bin Mas’uud As-Saqafi. Urwaa bin Mas’uud As-Saqafiin Rasuula sallallaahu aleeyhi wasallam bira dhufe.
Rasuula sallallaahu Aleeyhi wasallam dura taa’ee itti haasawuu jalqabe:
“Qureeyshiin siin loluuf meeshaa waraana uffattee baatee jirti. Hoggaan akkatti
achi laalu boru jarri kee kun (sahaaboonni) si dhiisanii fiiguuf deeman.” Je’een.
Abuu Bakri As-Siddiq: “Deem Laat (taaboota) arrabi, nuutu Rasuula sallallaahu
aleeyhi wasallam dhiisaa?!”
Urwaan Areeda Rasuulaa sallallaahu Aleeyhi Wasallam qabataa itti haasawaa ture.
Mughiiraa bin Shu’baa Seeyfii qabatee mataa Rasuulaa sallallaahu aleeyhi wasallam
gubbaa dhaabbata. Harka Urwaa seeyfii galkaa kheeysa jiruun dhahee: “Harka kee
achi deebisi Ergaamaa Rabbiitirraa” jedheen.
Urwaan haala Sahaabaan Rasuula sallallaahu aleeyhi wasallam itti guddisan, jaalala
Isaaf qaban laalaa ture. Qureeyshitti deebi’ee waan Rasuulli sallallaahu aleeyhi
wasallam isaan jedhe itti hime.
Jaalala Sahaaboonni Nabiyyiif sallallaahu aleeyhi wasallam qaban akkana jechuun
ibse:
“Yaa ummata! Ani Qeeysar mootii Ruum bira dhaqe, Kisraa mootii Faaris bira
dhaqe, Wallaahi mootii waahiloonni Isaa akka Sahaabaan Muhammad Muhammad
guddiftutti guddifamu argee hin beekhu. Akhii yoo tufe harka tokkoo Isaanii
kheeysa malee hin buutu. Akhii San Fuudhee fuulaa fii qaamatti dibata. Yoo Ajaje
ajaja Isaa guutuuf wal dorgoman…”Ergamtoonni Qureeyshiin ergite hundi oduun deebi’aniin:
Muslimoonni akka lolaaf hin dhufin, akka Umraa godhuuf dhufan.
Ragaan san agarsiisu ammoo wareega qabatanii jiran, Umraaf
hidhatanii jiran.
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam daran Isaaniif mirkaneeysuufUsmaan bin Affaan gama Damiina warra Makkaa Abuu Sufiyaan
biratti erge. Akka oduu Muslimootaa itti geeysuuf, Umraa malee
lolaaf akka hin dhufin akka himuuf.
***
Usmaan bin Affaan hoggaa Makka seene Abuu Sufiyaan kabajaan
isa simate, Hanga murtii teenya itti yaannee murteeyfannuu nu bira
turi jechuun Usmaan tursiise. Usmaan haala saniin Makkaa kheeysa
tursiifame. Haala san kheeysatti Makkaa Inni turraan, oduun
Usmaan bin Affaan Ajjeefame jettu Rasuula Sallallaahu Aleeyhi
Wasallam bira geeyse.
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam hoggaa oduun Isa geeyse
Sahaaboota Wa’ada irraa fuudhe (waadaa Isaan galche). Rasuulli
Sallallaahu Aleeyhi wasallam Muka jala taa’aa ture, Muka san jalatti
dhufanii Waadaa isaaf seenan. “Beey’atu Ridwaan” jechuun
beekkamti Wa’ada Jaalatamtuu akka jechuuti.
***
Sababaan Beey’aatu Ridwaan (Wa’ada jaalatamtuu) jechuun
moggaafamteef, Rabbiitu Quraana keeysatti wa’ada san Isaanirraa
jaalachuu dubbate.
Rabbiin ol tahe akkana je’e:hugumatti Mu’mintoota Irraa Rabbiin Jaalatee jira, yaroo
Mukha jalatti Wa’ada siif seenan san.” Al-Fat’h: 18
***
Lakkoofsi Sahaaboota <<Beey’atu Ridwaan>> wa’ada jaalatamaa
sanarratti argamanii nama 1400. Lakkoofsa Isaanii ilaalchisee nama
kuma tokkoo fii dhibba afur jechuun oduu dhufteetu sabattuudha.
Muhaajirootaa fii Ansaara irraa Sahaaboonni kabajamoon wa’ada
Jaalatamaa sanarratti argaman 1400.
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Sahaaboota garii Du’a irratti
wa’ada Isaanirraa fuudhe, garii Isaanii lolarraa dheeysuu dhabuu
irratti wa’ada irraa fuudhe. Wa’adni Jaalatamtuun <<Beey’atu
Ridwaan>> ja’amtu sun irra guddoo wa’ada Islaama keeysattiseenameeti.
***
Beey’atu Ridwaan sadarkaa guddoo qabaachuu Isii beekhuuf,
Rabbiin Qur’aana keeysatti Wa’ada san Sahaabootarraa akka jaalate
dubbachuun qofti ni gaha.
***
Akkasumas Hadiisa keeysatti sadarkaan warra wa’ada sanirratti
argamee dhufee jira.
Sanirraa Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam: “Dhugumatti warri
Muka jalatti wa’ada seenan Jannata ni seenan.” Je’e.
Tirmiizii gabaase.
***
Hadiisa biraa keeysatti Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam:
“Yoo Rabbiin fedhe Warra Mukha jalatti wa’ada seenanirraa namni
tokkolleen Ibidda hin seenu.” J’e’e.
Muslimtu baase.
***
Namni tokko Rasuulaan sallallaahu aleeyhi wasallam: “Haaxib bin
Abii Baltaa’a Ibidda seena” je’een.
Garuu Rasuulli Sallallaahu aleeyhi wasallam: “Kijibde Inni ibidda
hin seenu, Inni lola Badrii fii Hudeeybiyyaa irratti hirmaatee jira.”
Je’een.
Kuni hundi sadarkaa warra wa’ada san seenee agarsiisa.
***
Jaabir bin Abdullaahi Rabbi irraa haa jaalatuu akkana ja’a:
“Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam gaafa Hudeeybiyyaa ‘Isin irra
caalaa warra lafarra jiruuti’ nuun je’e”
Bukhaarii fii Muslimtu baase.
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam eega Sahaaboota Isaa irraa
wa’ada fuudhe booda Usmaan bin Affaan irraa bakka bu’ee harka
Isaa mirgaa kan bitaatiin dhawee akkana je’e: “Kun Wa’ada
Usmaani”
***
Akkasitti Usmaan bin Affaan Rabbi irraa haa jaalatuu warrasadarkaa Wa’ada jaalatamtuu argatee irraa tahe.
Anas bin Maalik: “Harka Rasuulaatu sallallaahu aleeyhi wasallam
Usmaaniif irra caala, nuti harka keenyaan dhahachuu sanirra.” Je’e.
***
Qureeyshiin Sahaaboonni Rasuulaa sallallaahu aleeyhi wasallam
Wa’ada akka seenan dhageenyaan hedduu sodaatan, Walii galtee
godhuuf murteeysanii Suheeyl bin Amri Rasuula Sallallaahu aleeyhi
wasallam biratti ergan.
***
Waliigalteen qaphxii asiin gadii irratti godhamte:
• Muslimoonni amata kana Makkaa hin seenan, Amata itti
aanu Makkaa seenanii Umraa godhan, Isii keeysas guyyaa 3
qofa turan.
• Gosti Arabaa tan Muhammad -Sallallaahu aleeyhi wasallam-
wajjiin Wa’ada isaa jala seenuu feete haa seentu, Gosti
beellama Qureeyshii jala seenuu feetus haa seentu.
• Namni Makkaa irraa yoo Islaamawe Muhammad sallallaahu
aleeyhi wasallam bira dhaqe, Qureeyshitti deebifama.
Ammoo Namni Islaamummaa irraa deebi’ee Qureeyshitti
dhufe Muhamamd sallallaahu aleeyhi wasallam-tti hin
deebifamu.
§ Qaphxiin tun Muslimoota akka malee itti jabaatte.
• Qureeyshii fii Muslimoota jidduutti lolli amata kudhaniif hin
godhamu. Namni amata kudhanan San keeysa bakka fedhe
deeme gala, lolli gama lamaanuu hin gaggeeyfamu.
***
Eega qaphxiilee kanarratti waliif galan Rasuulli sallallaahu aleeyhi
wasallam Sahaaboota akka Umraa Isaanii hikkatan ajaje. Wareega
Isaaniitis qalanii akka mataa haaddatan itti hime.
***
Sahaaboonni Umraaf Makkaah seenuu irraa waan dhorgamaniif
akka malee gaddan, Namni tokkolleen ajaja Saniif lafaa hin kaane.
Tokkolleen Umraa hin hikkanne.
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Haadha Mu’mintootaa UmmuSalamaa bira ol seene, Waan Sahaaboota irraa qunname itti hime,
Ajaja Isaatiif akka lafaa hin ka’in itti hime.
***
Rabbi Isii irraa haa jaalatuu Haati Mu’mintootaa Ummu Salamaan
waan jetteen:
“Yaa Rasuula Rabbii Isaanirratti gad bahi, nama sirraa haadu
yaammadhu, sirraa haa haadu.” Rasuulli sallallaahu aleeyhi
wasallam gad bahee mataa isaa haaddate.
***
Namni mataa Isaa kabajamtuu haadeef Khiraash bin Umayyaati
Rabbi irraa haa jaalatu. Sahaaboonni hoggaa Rasuulli Sallallaahu
aleeyhi wasallam rifeensa haaddatuu argan dubbiin raawwattee
hubatanii Umraa Isaanii hikkatan, Rabbi isaan irraa haa jaalatu.
***
Egas Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Wareega Isaa ni qale.
Sahaaboonnis Rabbi irraa haa jaalatuu wareega Isaanii ni qalan. Tun
Umraa Hudeeybiyyaa beekkamtuudha, tan Isii keeysatti Rasuulli
Sallallaahu aleeyhi Wasallam Qureeyshiin waliigaltee godhe.
***
Egas Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Sahaaboota Isaa 1400
wajjiin gama Madiinaa deebi’e. Suuraan Al-Fat’h Isaa karaa jiru
irratti buute.
***
Rasuulli Sallallaahu aleeyhi wasallam sababaa bu’insa Isiitiif hedduu
gammade.
Nabiyyiin Sallallaahu aleeyhi Wasallam: “Dhugumatti Aayaanni
Duniyaa guuturra gama kiyya jaalatamtuu taate narratti buute.” Je’e.
Muslimtu gabaase.
***
Rabbiin ol tahe akkana jechuun Suuraa Al-Fat’h irratti buuse:
إِنَا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحًا مُبِينًا
“Nuti Injifannoo ifa bahaa tahe si injifachiifne.” Al-Fa’th: 1
***
Imaamu Ax-Xahwiin akki ja’u: “Muslimoonni hundi Injifannoon
Suuraa Al-Fat’h keeysatti dubbatame Sulhii Hudeeybiyyaa akkatahe waliif galanii jiran.”
Rabbiin walii galtee saniin Injifannoo guddaa si injifachiifne
jechuun Rasuula Sallallaahu Aleeyhi Wasallam gammachiise.
***
Walii galteen Hudeeybiyaa “Sulhu Al-Hudeeybiyaa” maaliif
Injifannoo ja’amuu dandeeyse:
1- Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Ergamuu Isaatii hanga
Sulhii Hudeeybiyaatti Amata Hijrii 6ffaa kheeysatti, waggaa 19
da’waa irra ture. Lakkoofsi waraana Isaa 1400 qofa ture.
***
Sulhiin Hudeeybiyyaa amata Hijirii 6ffaa kheeysa taate, sanirraa
hanga Fat’hii Makkaa Amata Hijirii 8ffaa, amata lama qofatu jira.
Amata lamaan san keeysatti Rasuulli Sallallaahu Aleeyhi Wasallam
waraana kuma 10 horate. Waraana kuma kudhanii wajjiin Fat’hiin
Makkaa (Injifannoon Makkaa) argamte.
Da’waan Amata 19 godhamte Nabiyyummaa irraa hanga Sulhii
Hudeeybiyaa-tti waraana 1400 qofa horatte.
***
Amata lama qofa kheeysatti Sulhii Hudeeybiyaa booda loltuu kuma
kudhan waliin Makkaa injifannoon seene.
Maaltu jijjirame?
***
Wanni Sulhii Hudeeybiyaa booda jijjirame, Qureeyshiin Islaama
irratti oloola dharaa oofa turte ni dhaabde. Warri karaa Rabbii nama
yaamu bakka hunda nagayaan deemee nama yaamutti seene, kan
balaa Qureeyshii ifirraa hin sodaanne.
***
Walii galtee Hudeeybiyaa dura Qureeyshiin oloola dharaa fii
Da’waa Islaamaa irratti dhibbaa gargaraa waan godhaa turteef
namni Islaama seenuu sodaataa ture.
***
Wali galtee Hudeeybiyaa booda nageenyi gama lamaanuu waan
labsameef, Warri Karaa Rabbii nama yaamu sodaa takka malee
nagayaan Bareedina Islaamaa, Laafina Isaa, Rahmata
Islaamummaan dhufteen namaaf ibsuuf carraa argatan. Akkasittinamni Hedduminaan Islaama seenu jalqabe.
***
Walii galteen Hudeeybiyaa waan godhateef, Rasuulli sallallaahu
aleeyhi wasallam Qureeyshii ifirraa eeguu fii Isaaniin loluun ni
dhaabbatte. Sababaa saniif Adawwii Isaa guddoo Yahuudaa
Kheeybar warra lola Ahzaab irratti nama waliiti qabuun shora
guddaa taphateef achi bahe.
***
Akkasitti Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Yahuudaa Kheeybar
injifate. Osoo walii galteen Hudeeybiyaa Jiraachuu baatte, silaa
Qureeyshiin Yahuudaa Kheeybar qabeenyaa fii Meeshaa
waraanaatiin ni gargaarti ture.
Inshaa'allaah itti fufa.
Comments
Post a Comment
Jazaakumullaahu keeyran