●KUTAA 2ƒƒαα "C"
■Nabiyyummaa irraa hanga Hijiraa.
Qureeyshiin faca’insa Islaamaatii fii baballachuu Isaa hoggaa agarte,
seera haarawa akkaan miidhaa fii daangaa dabraa tahe tumatte.
Innis:
Banii Haashim fii Banii Al-Muxxalib (Fiiroota Rasuulaa Sallallaahu
aleyhi wasallam kan firummaaf jecha Isa gargaaran) ifirraa muranii
qoqqobbi irra kaayuuf waraqaa katabanii irratti waliigaltan.
***
Isaan Muruu fii Qoqqobii irra kaayuu jechuun: Isaanitti hin
gurguran, irraa hin bitan, Isaan wajjiin hin taa’an, Isaaniin walitti
hin laaqqatan (hin makaman), Dubartii Irraa hin fudhan, itti hin
kennan, hanga Rasuula sallallaahu aleeyhi wasallam dabarsanii
kennaniiti.
***
Banii Abdu Al-Muxxalib fii Banii Haashim gaara lama jidduutti
walitti qabamanii kophaa jiraachuuf dirqaman, bakki sun “Shi’bu
Abuu Xaalib” jechuun moggaafamte.
Amata 3 haala saniin namarraa muramanii rakkinaan dabarsan.
***
Firoota Rasuulaa Sallallaahu aleeyhi wasallam gaara san jiddutti
rakkoo fii beelti itti jabaatte. Hanga waan nyaatan dhabanii baala
nyaatan gahan.Yeroo firoonni Rasuulaa Sallallaahu aleeyhi wasallam warra
Makkaarraa qoqqopheen muramanii jiran san kheeysatti, Beekhaan
ummata Islaamaa Abdullaahi bin Abbaas dhalate. Abdullaahi bin
Abbaas Rabbi irraa haa jaalatuu “Shi’bu Abii Xaalib” keeysatti
dhalate.
***
Firoonni Rasuulaa sallallaahu aleeyhi wasllam haala san kheeysa
osoo jiran, Namoonni Muraasni Qureeyshii irraa tahan, kan haala
jireenya firoota Rasuulaa Sallallaahu aleeyhi wasallm arganii rifatan,
Ka’abaa kheeysaa waraqaa walii galtee qoqqobbii san baasanii
ciran.
Namoonni Waraqaa qoqqobbii Qureeyshiin murteeysite san ciruuf muratanii
itti ka’an nama shani. Hundi Isaanii kaafira gargaarsa namummaa godhuuf ka’an,
Hangafni jara shanan sanii Hishaam bin Amr bin Rabii’aati. Isaatu jara hafan afran
kakkaase.
Afran hafan: Zuheeyr bin Abii Umayyaa Al-Makhzuumii, Al-Mux’im bin Adiyyi, Abuu
Al-Bakhtariyyi bin Hishaam, Zam’aa bin Al-Aswad.
Jarri shanan suni halkan walitti dhufanii xalayaa qoqqobbii Qureeyshiin katabdee
Ka’abaa kheeysa kaayatte ciruuf murteeyfatan. Murtii Isaanii hojitti jijjiranii
waraqaa san ciran.
***
Adeerri Rasuulaa Sallallaahu aleeyhi wasallam Abuu Xaalib eega
qoqqophee san kheeysaa bahan booda du’e.
Rasuulli Sallallaahu aleeyhi wasallam Adeerri Isaa Abuu Xaalib
jecha Towhiidaa “LAA ILAAHA ILLA ALLAAHU” akka ja’uuf
osoo Inni sakaraata kheeysa jiru kadhateenii ture, Garuu Rabbiin
Isaaf hin qoonne, Osoo hin ja’in du’e.
***
Abuu Xaalib Kaafirummaa irratti du’e. Rasuulli Sallallaahu aleeyhi
wasallam Adeera Isaatiif hedduu gadde.
Rasuulli Sallallaahu aleeyhi wasallm adeerri Isaa hoggaa du’e akkana
je’e: “Rabbirraa araarama siifin kadhadha waanin irraa hindhorgaminiin”
***
Rabbiin Suuraa At-Towbaa kheeysatti Rasuulaa fii Muslimoota
warra kufrii irratti (odoo hin amaniin) du’aniif araarama akka hin
kadhanne dhorgee jira, osoo hanga fedhe namni suni aanaa tahes.
Rabbiin ol tahe akkana je’e:
مَا كَانَ لِلنَبِيِ وَالَذِينَ آمَنُوا أَن يَسْتَغْفِرُوا لِلْمُشْرِكِيَ وَلَوْ كَانُوا أُولِي قُرْبَىٰ
مِن بَعْدِ مَا تَبَيََ لَهُمْ أَنَهُمْ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ
“Nabiyyii fii warri amane mushrikootaaf araarama kadhachuun hin
barbaadamu (waan Isaaniin maluu miti), osoo fira aanaa tahanis,
eega Isaan warra (Ibidda) Jahiim tahuu beekanii (Isaaniif
kadhachuu hin qaban)”
Suuraa At-Towbaa: 113
***
Rasuulli Sallallaahu aleeyhi wasallam waa’ee Abuu Xaalib irraa
gaafatamee akki je’e: “Warra ibidda kheeysatti adabamurraa irra
sablaan (laafaan) gama adabaatii Abuu Xaalibi, kophee ibiddaatu
Isatti kaayama saniif jecha sammuun Isaa danfa.”
Muslimtu gabaase.
***
Khadiijaa bint Khuweeylid Rabbi irraa haa jaalatuu, Abuu Xaalib
booda guyyoota muraasa turtee duute. Qabrii warra Makkaah
<Hajuun> tan ja’amtutti awwalamte.
Khadiijaan Rasuulaaf sallallaahu aleeyhi wasallam niitii qofa hin turre. Isatti
amante, rakkoo gurguddoo hedduu kheeysatti wajjiin obsite, waan hunda
kheeysatti gargaarsa taaateef. Khadiijaan Qananii Rabbiin Nabiyyii irratti tola
olerraahi.
Akka Bukhaariin gabaasetti Khadiijaan Nabiyyiin sallallaahu aleeyhi wasallam Hijiraa
gama Madiinaa godhuun dura amata sadii duute.
Akkas jechuun Hijiraan dura amata sadii, Nabiyyummaa booda amata 10ffaa
kheeysatti duute. Garuu guyyaa fii baatii Isiin kheeysa duute irratti wal dhabbiitu
jira. Eega Abuu Xaalib du’e guyyaa sadii ykn baatii ykn baatii lama turtee duute
ja’an.Nabiyyii sallallaahu aleeyhi wasallam wajjiin amata 25 turan, Gaafa duutu umriin
Isii Rabbi irraa haa jaalatuu amata 65, Umriin Rasuulaa sallallaahu aleeyhi wasallam
50 ture.
Salaanni Janaazaa gaafa Isiin duute Shari’aan karaa hin goone.
***
Sadarkaa Khadiijaa irraa Jibriil Rasuulaan Sallallaahu aleeyhi
wasallam akki je’een: “Khadiijaa mana Jannata kheeysaa faayamaa
taheen gammachiisi, kan Isa kheeysa Iyyeensaa fii dadhabuun hin
jirre.”
Bukhaarii fii Muslimtu baase.
***
Sadarkaa Khadiijaa irraa, Jibriil Rasuulaan Sallallaahu aleeyhi
wasallam akki je’e: “Kunoo Isiin Khadiijaadha, sitti dhufaa jirti,
hoggaa sitti dhufte Rabbii fii Anarraa Salaamtaa irratti qara’i.”
Bukhaarii fi Muslim
***
Rasuulli Sallallaahu aleeyhi wasallam Adeera fii Jaartii Isaa wal faana
du’aan dhabuun Isa gaddisiise jira.
Garuu Rasuulli Sallallaahu aleeyhi wasallam amata san “Aamal
Huzn” amata gaddaa jechuun moggaase oduun jattu hin sabanne.
***
Khadiijaa Rabbi irraa haa jaalatuu eega Isiin duute booda, Rasuulli
sallallaahu aleeyhi wasallam A’ishaa Nikaah hidhate. Eega
Khadiijaan duute namni dura Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam
Nikaah hidhate A’ishaadha.
***
Nikaah A’ishaa boodaan, Rasuulli Sallallaahu aleeyhi wasallam
Sowdaa bint Zam’aa Rabbi isiirraa haa jaalatuu Nikaah hidhatee
fuudhe. Eega Khadiijaan duute namni dura Rasuulli sallallaahu
aleeyhi wasallam itti seene (wajjiin jiraate) Sowdaa bint Zam’aati.
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam amata sadiif Sowdaa maleedubartii biraatti hin seenne. Sowdaan amata 3 Rasuula sallallaahu
aleeyhi wasallam kophaa wajjiin jiraatte. Sowdaan nama ajaja
Rasuulaa Sallallaahu aleeyhi wasallam akkaan fudhatuu fii itti dalagu
turte.
***
Qureeyshiin eega adeerri Rasuulaa Sallallaahu aleeyhi wasallam
Abuu Xaalib du’e, Rasuula Sallallaahu aleeyhi wasallam akka malee
itti jajjabeeysite. Hanga gawwooleen hamtuun Isa tuquuf
jaynooman gahe. Abuu Xaalib gaafa lubbuun jiru namni tokko
hamtuun Isa tuquuf kan jaynoomu hin jiru ture.
***
Rasuulli Sallallaahu aleeyhi wasallam akkana je’e: “Qureeyshiin
hanga Abuu Xaalib du’utti waanin ani jibbu narratti hin daleeyne.”
Beeyhaqiin Dalaa’ilu An-Nubuwwaah kheeysatti odeeyse, Sanadni
Isaa Sahiiha.
***
Rasuula Sallallaahu aleeyhi wasallam Osoo sujuuda irra jiru,
Hobbaatii gaalaa fidanii hanga irra kaayan gahan.
Uqba bin Abii Mu’ayyix Rasuula Sallallaahu aleeyhi wasallam osoo
Sujuudarra jiru moorma Isaa irra ijjate.
***
Abuu Jahl Abaarsi Rabbii irratti haa jiraattuu Rasuula Sallallaahu
aleeyhi wasallam osoo sujuudarra jiru Miilaan mormarra ijjatee
hudhuuf dhaadddatee ture, Garuu hin dandeenye.
Rabbiin Nabiyyii Isaa sallallaahu aleeyhi wasallam ni tiiyse.
***
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam akkana ja’an:
“Dhugumatti Rabbiif jecha rakkoo namni tokko hin arginin arge,
hanga namni tokkolleen Rabbii jecha hin sodaachifamin ani
sodaachifame.”
Ibnu Maajah Hadiisa kana baase.
***
Abuu Bakr As-Siddiiq Sababaa balaan Makkaah keeysatti haalaan
jabaatteef, gama Habashaa hijiraa godhuuf Rasuula sallallaahu
aleeyhi wasallam hayyama gaafate. Rasuulli sallallaahu aleeyhiwasallam ni hayyameef.
***
Abuu Bakri As-Siddiiq Makkaah bahee gama lafa Habashaa
deemutti seene. Hoggaa bakka Birak Al-Ghimaam ja’amtu gahu,
Abuu Bakri namichi Ibnu Ad-Dughinnaah ja’amuun wal qunname.
***
Ibnu Dughinnaan Damiina Gosa Al-Qaarrati, Abuu Bakriif Waasii
akka tahu itti hime. Deebi’ii Rabbii kee Makkatti gabbarri je’een.
Qureeyshiin Ibnu Dughinnaa irraa wasummaa Isaa qeebaltee Isa
deebifte.
***
Abuu Bakr Qur’aana Sagalee ol fuudhee qara’uu jalqabnaan,
Qureeyshiin Waasummaa Ibnu Dughinnaan Abuu Bakriif fudhate
san akka irraa deeffatu gaafatan.
***
Ibnu Dughinnaan Abuu Bakriin Sagalee gad qabii Qur’aana qara’i
ykn waasii siif hin tahu je’een. Abuu Bakri Waasummaa isaa
deebiseefii Makkaah keeysa taa’uu itti fufe.
***
Rasuula Sallallaahu aleeyhi wasallam hoggaa Makkaah keeysatti
balaan akka malee itti jajjabaatte, Gama Xaa’if miilaan dhaquuf
Makkaah kheeysaa bahe.
Xaa’if Makka irraa kiloomeetira 80 fagaaatti. Rasuulli sallallaahu aleeyhi
wasallam amana gama Xaa’if miilaan deemee miilaan deebi’e. Isa wajjiin Zeeyd
bin Haarisaa-tu jira. Nabiyyummaa booda amata 10ffaa Makkaa kheeysatti
balaan daangaa itti dabarraan, Amantii Islaamaatti gosa biraa yaamuuf, gargaarsa
Isaa akka tahan Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Xaa’if dhaqe.
Islaamummaatti Isaan yaamuuf itti
dhaqe.
***
Warri Xaa’if deebiin Isaanii Rasuula Sallallaahu aleeyhi wasallam
dhagaan darbachuu taate. Kheeysattuu hirpha Isaa kabajamtuudhagaan tumanii dhiiga irraa yaasan.
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam hoggaa Xaa’if gahe, gosa Saqiif irraa
daminnan Isiitti dhaqe. Isaanis: Abdu Yaaliil bin Amr, Mas’uud bin Amr, Habiib bin
Amr, Sadeenuu obboleeyyani.
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Islaamummaatti isaan yaame, akka da’waa
irratti Isa gargaaranis gaafateen. Garuu jarri qishnaa itti godhuutti seenan.
Tokko Isaanirraa: “Rabbiin si malee nama ergu ni dhabee?” je’een.
Kaanis itti aansee: “Ani kana booda abdan sin dubbisu.” Je’een.
Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam kheeyrii Isaaniif kajeele irraa dhabnaan: “Eega
waan daleeydan kana daleeydanii, (Isinitti dhufuu kiyya) naaf dhooysaa” je’een.
Dubbiin Suni akka facaatee Qureeyshii bira geeysu Rasuulli sallallaahu aleeyhi
wasallam hin jaalanne. Yoo dhagayan daran itti jeynoomanii sodaate.
Garuu ormi achitti hin dhaabbannee: “bahi ganda kheenyaa” ja’an itti ka’an.
Tanattis hin dhaabbannee jollee fii gabroottan isaanii itti kaasan, jarri gawwaan
achi achii walitti qabame Rasuula sallallaahu aleeyhi wasallam arrabsuu eegalan.
Achittis irraa hin dhaabbanne karaa gamaa gamanaan tarree galanii dhagaa itti
roobsaa ari’uu jalqaban. Hanga miila Rasuulaa sallallaahu aleeyhi wasallam dhiiysan
gahan, Zeeyd bin Haarisaa Rasuula sallallaahu aleeyhi wasallam dhagaan akka hin
tuyne ifiif dhawamaa qaama Ifiitin Isa tiiysa, hanga mataa isaa dhagaan basheeysan
(falaxan) gahan. Haala saniin Rasuula sallallaahu aleeyhi wasallam dhagaan jalaa
hin hafne, hanga eeyruu (Iddoo) Utbaa fii Sheeybaa ilmaan Rabii’aa seenutti.
Hoggaa eeyruu seene gawwooleen jala fiigaa turan jalaa deebi’an. Rasuulli
sallallaahu aleeyhi wasallam Zeeydi wajjiin Muka takka jala gad taa’an.
Gabaabdutti Wanni Warri Xaa’if itti dalage kana fakkaata.
***
Rasuulli Sallallaahu aleeyhi wasallam Xaa’ifii akka malee gaddaa
bahe. Achii bahee hanga Qarna As-Sa’alab gahuutti Rasuulli
Sallallaahu aleeyhi wasallam gaddaa fii yaada kheeysaa hin
beeyfanne.
***
Jibriil nageenyi irratti haa jiraatuu Malaaykaa Gaaraatii wajjiin
Rasuula Sallallaahu aleeyhi wasallam itti dhufe, Warra Makkaah
balleeysuu fii Obsuu kheeysaa Isa filachiise. Rasuulli Sallallaahu
aleeyhi wasallam Obsuu filate.Rasuulli sallallaahu Aleeyhi wasallam Makkatti deebi’uuf waasiitti
haajame. Mux’im bin Adiyyi akka inni Makkatti deebi’u waasii Isaaf
taheef.Rasuulli sallallaahu aleeyhi wasallam Xaa’if irraa Makkatti deebi’uun dura nama
waasii Isaaf tahu barbaade. Mu’xim bin Adiyyii hoggaa Rasuulli sallallaahu aleeyhi
wasallam nama itti erge, Waasii Isaaf tahuuf if qabe.
Ganama Rasuulli salallaahu aleyhi wasallam Makkatti deebi’e san Mu’xim bin Adiyyi
Ilmaan isaa 6 ykn 7 wajjiin seeyfii fannifatanii, meeshaa lolaa uffatanii Rasuula
sallallaahu aleeyhi wasallam hoggaa ka’abaan naannawu nama irraa eegutti
seenan. Damiinni Qureeyshii Abuu Sufiyaan ni amante moo waasii tahuuf deemta?
Je’een. Mux’im bin Adiyyi “waasiin tahaaf” je’een. Abuu Sufiyaan “akkas taatu
nama ati waasii taateef hin tuynu, waasummaa tee hin diiynu” je’een.
■KUTAA 3ƒƒαα SEENAA RASUULAA IRRAA.
●Israa’i fii Mi’raaj jedhuun inshaa'allaah walitti deebina
Comments
Post a Comment
Jazaakumullaahu keeyran